Οι Έλληνες, είμαστε στ’ αλήθεια ένας υπέροχος και ξεχωριστός λαός. Είμαστε το έθνος που πρωτοστάτησε σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Είμαστε η χώρα της ανθρωπιάς, της αλληλεγγύης και του πολιτισμού.
Του Θεόδωρου Παπανδρέου
Επίτ. Σχολικού Συμβούλου
Σεβόμαστε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ανταλλάσσουμε ευχές με την παραμικρή αφορμή κι εκδήλωση στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Λέμε σε κάποιον «με γεια το κούρεμα» επειδή κουρεύτηκε, μέχρι και σ’ αυτόν που αγόρασε καινούργια θήκη κινητού.
Έχουμε δημιουργήσει ευχές, που μόνο με ευχές δε μοιάζουν, όπως «σιδεροκέφαλος» ή και του χρόνου διπλός».
Παρόλα αυτά τις περισσότερες ευχές, όταν τις λέμε δεν τις νιώθουμε, αλλά τις ξεστομίζουμε και μόνο για να δείξουμε την αγάπη μας στον συνάνθρωπό μας ή επειδή έτσι μας έμαθαν ή ακόμα επειδή έτσι κάποτε μας ευχήθηκαν.
Έναυσμα και αφορμή αυτών των γραφομένων στάθηκε η καθιερωμένη τώρα τελευταία ευχή, που δίδεται καλοπροαίρετα και με τον προσήκοντα σεβασμό στους συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν το δράμα του αποχωρισμού ενός αγαπημένου τους προσώπου. Λέμε μια και δυο φορές στις νεκρώσιμες τελετές τη φράση «Καλό Παράδεισο». Η φράση αυτή σύμφωνα με τη βιβλιογραφία δεν είναι καινούργια, διότι την καταγράφουν σε έργα τους διάφοροι λογοτέχνες, όπως ο Παπαδιαμάντης και ο Κρυστάλλης, όμως και σήμερα πλεονάζει στις επιθανάτιες ευχές, αλλά και στις στήλες των «Facebook».
Αν την κοιτάξουμε νοηματικά, δεν στέκει διότι υπονοεί ότι υπάρχει και κακός παράδεισος, γεγονός που η παγκόσμια θρησκειολογία δεν το επικροτεί, καθόσον το αντίθετο της λέξης, από άποψη μεταθανάτιας διαδικασίας, είναι «η κόλαση». Κατά συνέπεια λοιπόν η πλεοναστική έκφραση «Καλό παράδεισο», καλό είναι να μην λέγεται και αντί αυτής να λέμε τη φράση που συχνά τονίζει στα συγγράμματά του ο νεοφανής άγιος «Παΐσιος» λέγοντας ότι στις περιπτώσει αυτές θα πρέπει αντί να λέμε ως ευχή στο νεκρό «καλό παράδεισο» να λέμε «Με το καλό στον Παράδεισο»!
Αυτές οι καινοτομίες και οι νεολογισμοί δυστυχώς κατακλύζουν το καθημερινό γλωσσολεκτικό διαιτολόγιο των συναλλαγών μας που αν τις μελετήσουμε θα διαπιστώσουμε ότι πολλές απ’ αυτές ανήκουν στην κατηγορία των γλωσσικών λαθών.
Μερικές από αυτές είναι:
Η αγγλωσσολόγητη άποψη ότι η καλύτερη ευχή για να επιτύχει κάποιος το σοβαρό σκοπό του είναι η φραστική ευχή «Καλή επιτυχία», η οποία φαινομενικά είναι λανθασμένη, καθόσον η επιτυχία είναι εξ ορισμού καλή!
Επίσης στην ίδια μοίρα βρίσκεται και η φράση «Καλή απόλαυση». Είναι πλεονασμός η ευχή τούτη αφού η απόλαυση είναι κι αυτή εξ ορισμού κάτι καλό κι εκ φύσεως ευχάριστη, επομένως τι χρειάζεται η λέξη «καλή»;
Όταν λέμε «καλή λευτεριά» είτε απευθυνόμαστε σε έγκυο, είτε σε σκλαβωμένο λαό, τι περισσότερο προσθέτει η πλεοναστική λέξη «καλή;» Δηλαδή υπάρχει και «κακή;» Είναι λοιπόν προτιμότερο να πούμε «Με το καλό να έρθει η λευτεριά».
Πολλές απολύτως καθιερωμένες εκφράσεις αν πραγματικά τις εξετάσουμε με το μεγεθυντικό φακό του γλωσσολόγου θα τις βρούμε πλεοναστικές. Όπως όταν λέμε για παράδειγμα.
«Βγες έξω». Το έξω προφανώς είναι περιττό, διότι μπορεί να βγει κανείς μέσα; Κι όμως κανείς αυτό δεν το θεωρεί εκφραστικό λάθος. Όπως και το «Κατέβα κάτω». Το «κάτω» θεωρείται πλεοναστική και λανθασμένη φράση, διότι δεν μπορεί κάποιος να κατέβη «Πάνω». Επομένως η λέξη κάτω περισσεύει!
Επίσης λέμε πολύ συχνά πως ο τάδε έχει ένα «Κακό ελάττωμα». Κι εδώ πάλι είναι πλεονασμός, διότι εξ ορισμού κακά ελαττώματα δεν υπάρχουν!
Άλλη μια περίπτωση πλεονασμού είναι όταν λέμε «Καλή προκοπή» δεν εννοούμε ότι μπορεί να υπάρξει και κακή προκοπή. Γι αυτό καλό θα είναι να λέμε «Με το καλό να έρθει η προκοπή».
Το ίδιο συμβαίνει και με την εντελώς καθιερωμένη ευχή «Καλή πρόοδο», διότι ως είναι φανερό η «πρόοδος» έχει σαφές πρόσημο.
Τέλος μια άλλη περίπτωση είναι η ευχή με τη λέξη «Κατευόδιο», έστω κι αν έχει χάσει την ετυμολογική της διαφάνεια. Είναι οπωσδήποτε λέξη με πρόσημο και σημαίνει το «καλό ταξίδι, την αίσια και καλή έκβαση». Κακό λοιπόν κατευόδιο δεν υπάρχει κι όμως ευχόμαστε άνετα «Καλό κατευόδιο».
Θα μπορούσαμε ακόμη να παραθέσουμε κι άλλα σχετικά παραδείγματα πλεοναστικών ευχών, αλλά νομίζω πως δεν είναι απαραίτητο για να αποδειχθούν οι καινοτομίες, οι νεολογισμοί και η πλεοναστική προσπάθεια σχηματισμού φράσεων οι οποίες κρινόμενες γλωσσολογικά δεν αποτελούν, κατά την κρίση μας γλωσσικό λάθος, όσον νοηματικό πλεονασμό, που οδηγεί σε παράφραση!
