Με θέμα την Τεχνητή Νοημοσύνη και αν αυτή αντικαθιστά τον άνθρωπο ,στον απόηχο του Φεστιβάλ Φιλοσοφίας , που φιλοξένησε το Γαλλικό Ινστιτούτο το περασμένο σαββατοκύριακο, μοιάζει να καθίσταται καθημερινά όλο και περισσότερο επιτακτικό το διακύβευμα ανάμεσα στην ανθρώπινη αξία και τη σημασία των μηχανών με τεχνητή νοημοσύνη. Το ερώτημα αν η Τεχνητή Νοημοσύνη αντικαθιστά τελικά τον άνθρωπο είναι πιο επίκαιρο απο ποτέ .
Συντρέχει, όμως, πραγματικά λόγος να τοποθετούμε τα δύο αυτά μέτρα σε σχέση συγκρουσιακή; Καθώς βρέθηκα εκεί ανάμεσα σε εξαιρετικούς ομιλητές, που κάλυπταν ευρύ φάσμα των επιστημονικών πεδίων, θα παραθέσω ένα κολάζ προβληματισμών, που θεωρώ πως αφυπνίζουν, αλλά, και καθησυχάζουν.
Η ανησυχία για την κυριαρχία της μηχανής σε βάρος του ανθρώπου αποτελεί έναν πανάρχαιο εφιάλτη και όχι μόνο τωρινό. Από την εποχή του Πυγμαλίωνα και της Γαλάτειας μέχρι την εποχή του Φράνκενσταιν τα ίδια ερωτήματα τίθενται και, μάλιστα, με τον ίδιο ζήλο.
Αξίζει σε αυτό το σημείο να επαναφέρουμε στη μνήμη μας ένα πράγμα: ότι το άτομο δεν τέμνεται. Αντίθετα, η μηχανή δε νοείται- ακόμα τουλάχιστον- ως ένα ενιαίο όλον, αλλά, ως ένα άθροισμα των επιμέρους ανθρωπίνων τμημάτων και ικανοτήτων. Φυσικά, η ανησυχία σε ένα βαθμό είναι εύλογη, διότι παλιότερα οι μηχανές αντικαθιστούσαν τη χειρωνακτική εργασία, ενώ στην εποχή μας είναι η πρώτη φορά που φτάνουν να αντικαθιστούν την πνευματική εργασία.
Ωστόσο, υπάρχει ένα στοιχείο που ελλείπει από τις μηχανές και αυτό είναι ο χαρακτήρας. Ένα ενδιαφέρον και σχετικό παράδειγμα πρόβαλε ένας από τους προσκεκλημένους ομιλητές του φεστιβάλ (Alexandre Lacroix, Διευθυντής σύνταξης του περιοδικού Philosophie Magazine).
Σε ένα επεισόδιο του Black Mirror- στο οποίο μία χήρα γυναίκα συλλέγει διάφορα ίχνη του άντρα της- προκειμένου να τα στείλει σε μια υπηρεσία και αυτή να της στείλει πίσω ένα κατασκεύασμα του συζύγου της εκ νέου, επαληθεύεται καθαρά το αδιαίρετο του χαρακτήρα. Πώς; Όταν κάποια στιγμή του απευθύνεται με μία προσωπική ερώτηση και από την απάντηση, που λαμβάνει, κατανοεί πως δε θα απαντούσε με αυτόν τον τρόπο ο άντρας της, συνειδητοποιεί πως , αν και όλα τα στοιχεία εξωτερικά και σε ένα βαθμό εσωτερικά είναι εκεί, λείπει το σημαντικότερο: ο μη αντικαταστατός χαρακτήρας. Ο άνθρωπος, συνεπώς, δεν είναι ένα αποθετήριο ιχνών, όπως μπορεί να είναι ένα μηχάνημα.
Ένα ακόμα προνόμιο του ανθρώπου, που δεν έχει εμφυτευτεί ακόμα στην τεχνητή νοημοσύνη, φαίνεται να αποτελεί η άσκηση της φιλοσοφίας. Η φιλοσοφία τροφοδοτείται από την έκπληξη, η οποία αποτελεί με τη σειρά της σημείο εκκίνησης της πληροφορίας. Ο άνθρωπος, που φιλοσοφεί, είναι ικανός να εκπλήσσεται με το μπανάλ, με αυτό που έχει συνηθίσει. Αυτό, που θεωρείται από την πλειοψηφία δεδομένο έως του σημείου του αόρατου, είναι ικανό να καθίσταται ανοίκειο για τον σκεπτόμενο νου και να αποτελεί αντικείμενο προς διερεύνηση.
Η στέρηση από την έκπληξη χαρακτηρίζει για παράδειγμα το Chat GPT, το οποίο έχει υιοθετήσει τα αντιληπτικά χαρακτηριστικά ενός μαλάκιου, το οποίο χάριν στη διεπαφή, αρχίζει να αντιδρά με μικρότερη συστολή όσο περισσότερο το ακουμπούν, ενώ στις πρώτες-πρώτες επαφές τρόμαζε και αντιδρούσε έντονα. Άρα, η μάθηση της τεχνητής νοημοσύνης έγκειται στη μη έκπληξη απέναντι σε αυτό που δεν έχει δει ακόμα. Αποτέλεσμα όλης αυτής της διαδικασίας είναι να συμβαίνει πιο πολύ μια ανταλλαγή απόψεων μεταξύ μηχανών, παρά μια ανταλλαγή επιχειρημάτων.
Είναι σημαντικό, λοιπόν, να κατανοήσουμε τη στόφα από την οποία είμαστε φτιαγμένοι και τις ιδιότητες που αυτή φέρει, προκειμένου να διαμορφώσουμε μία πλήρη και αντικειμενική κρίση απέναντι στην αναπτυσσόμενη παρουσία μηχανών με τεχνητή νοημοσύνη χωρίς να καταλαμβανόμαστε από απωθητικές δεισιδαιμονίες ή άκριτες υιοθετήσεις κάθε τεχνολογικού επιτεύγματος. Ο άνθρωπος ανέκαθεν κατασκεύαζε εργαλεία πιο ισχυρά από τον ίδιο, προκειμένου να διευκολύνει τη διαβίωσή του. Ένα τέτοιο εργαλείο είναι και η τεχνητή νοημοσύνη με τον κίνδυνο να μετατοπίζεται εφεξής στο ποιος το κυβερνά.
Ένας νέος συγκρουσιακός τόπος έχει εγερθεί σταδιακά, αυτός του εγκεφάλου ως γνωστικού πολέμου. Το διακύβευμα του ελέγχου του εργαλείου της τεχνητής νοημοσύνης κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τη μετάβαση σε μια εποχή υπερπροσωποποίησης της μάζας, που σημαίνει πως διακινούνται όχι μόνο δεδομένα για την κατανάλωση, αλλά και για την ευαλωτότητα του ατόμου. Τα συστήματα αλγορύθμων, η παραβίαση του απορρήτου και η παραγωγή fake news συνδέονται με την καταστροφική ταχύτητα με την οποία διαδίδονται ψευδείς ειδήσεις, αλλά και με τον τρόπο που οι δημοκρατίες σταδιακά εκφυλίζονται οδηγώντας τους πολίτες σε δημοκρατική κόπωση.
Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί εν τέλει κι η ίδια ένα μέσο διακυβέρνησης, γεγονός που πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο ενός αναζωογονητικού προβληματισμού. Καθώς τα άτομα καθίστανται όλο και περισσότερο χαμένα μέσα στη μάζα της συνεχούς ροής πληροφοριών, καθίσταται αδήριτη η ανάγκη επίγνωσης του γενικού συστημικού αντίκτυπου που υφίστανται οι κοινωνίες. Η πανοπτική εικόνα της προβληματικής θα μας ωθήσει, αφενός μεν στην απενεχοποίηση πτυχών της τεχνητής νοημοσύνης σε συνάρτηση με τον ανθρώπινο βίο, αφετέρου δε στην επαγρύπνηση αναφορικά με κινδύνους που λανθάνουν κάτω από αόρατους μανδύες.
