Το ηφαίστειο στη Σαντορίνη είναι ήσυχο, αλλά δεν είναι ανενεργό, σημειώνουν επιστήμονες σε ρεπορτάζ του CNN.
Κάθε φορά που κοιτάς τη Σαντορίνη, καταλαβαίνεις ότι είσαι πάνω σε ένα ηφαίστειο. Τα σεληνιακά τοπία, οι μαύρες και κόκκινες παραλίες, τα βότσαλα από στερεοποιημένη λάβα.
Η συγκλονιστική ομορφιά του ελληνικού νησιού, σημειώνει το CNN, είναι αποτέλεσμα της βίαιης ηφαιστειακής ιστορίας της περιοχής.
Στο ρεπορτάζ του το γνωστό αμερικανικό Μέσο, σημειώνει ότι η Σαντορίνη είναι διάσημη για την εκπληκτική καλντέρα της σε σχήμα ημισελήνου, η μισή από την οποία είναι βυθισμένη – γεγονός που την καθιστά τη μοναδική βυθισμένη καλντέρα στον κόσμο.
Δημιουργήθηκε από μία από τις μεγαλύτερες γνωστές εκρήξεις πριν από περίπου 3.600 χρόνια. Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή που κατέστρεψε την αρχαία πόλη της Σαντορίνης, το Ακρωτήρι, και επέφερε θανάσιμο πλήγμα στον Μινωικό πολιτισμό, ο οποίος είχε επεκταθεί στο νησί εκείνη την εποχή.
Σήμερα, η Σαντορίνη – γνωστή και ως Θήρα – είναι η πιο ρομαντική γωνιά της Ελλάδας με πολυτελείς βίλες και θέρετρα που προσφέρουν μοναδικές αποδράσεις για τους A-listers και ονειρικά σκηνικά για πολυτελείς γάμους και φωτογραφήσεις.
Οι απότομοι ηφαιστειακοί βράχοι του νησιού, σκαρφαλωμένοι περίπου 1.000 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, δημιουργούν έναν εντυπωσιακό γεωλογικό καμβά με τα ασβεστωμένα σπίτια να ισορροπούν στην άκρη. Δεν είναι περίεργο που είναι μια από τις πιο πολυφωτογραφημένες τοποθεσίες στον πλανήτη, σημειώνει το CNN.
Κάθε βράδυ, το νησί σταματάει για τα παγκοσμίως γνωστά ηλιοβασιλέματα της Σαντορίνης.
Λίγοι συνειδητοποιούν ότι κάτω από τα υπέροχα χρώματα που δημιουργούνται βρίσκεται ένα ενεργό ηφαίστειο, όπως τονίζεται.
Τα μυστικά του βυθού
Η Σαντορίνη αποτελεί μέρος του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου, το οποίο είναι από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά πεδία στην Ευρώπη και έχει γνωρίσει πάνω από 100 εκρήξεις τα τελευταία 400.000 χρόνια.
Το πιο ενεργό υποθαλάσσιο και δυνητικά επικίνδυνο ηφαίστειο της Ανατολικής Μεσογείου, ο Κολούμπος (ή το Κολούμπο), βρίσκεται πέντε μίλια βορειοανατολικά της Σαντορίνης και αποτελεί μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος.
Βυθισμένο στο Αιγαίο Πέλαγος, ο Κολούμπος είναι ήσυχος εδώ και σχεδόν 400 χρόνια, αλλά δεν «κοιμάται». Την τελευταία φορά που εξεράγη, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι ύψους 40 μέτρων. Καταγράφηκαν ισχυροί σεισμοί και μετασεισμοί, μαζί με τοξικά αέρια και καπνούς.
Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η έκρηξη του Κολούμπου θα μπορούσε να προκαλέσει όλεθρο. Μερικές από τις μεγαλύτερες ωκεανογραφικές αποστολές του κόσμου έχουν επισκεφθεί το ηφαίστειο και η παρακολούθηση έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα αμερικανικά ερευνητικά σκάφη, το JOIDES Resolution, ταξίδεψε στη Σαντορίνη για την πρώτη του αποστολή στη Μεσόγειο μεταξύ Δεκεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023.
Πηγή φωτογραφίας: Thomas Ronge/IODP-JRSO
Η Εύη Νομικού, γεωλογική ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, συμμετέχει σε κάθε αποστολή στη γενέτειρά της, τη Σαντορίνη, τα τελευταία 20 χρόνια. «Συνθέτουμε σταδιακά ένα γεωπαζλ που δείχνει ποια μέρη ήταν αρχικά ξηρά, ποια μέρη ήταν νερό», λέει η ίδια.
«Αν μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις εκρήξεις του παρελθόντος και τις επιπτώσεις τους, θα έχουμε έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων», σημειώνει.
Σπάνιες μορφές ζωής
Η αποστολή JOIDES Resolution δεν είναι η πρώτη μεγάλη προσπάθεια για τη μελέτη της περιοχής. Η Εύη Νομικού λέει ότι οι μακροχρόνια μελετημένες ακραίες συνθήκες που βρέθηκαν στον Κολούμπο οδήγησαν τη NASA να χρηματοδοτήσει μια πρωτοποριακή αποστολή το 2019.
«Στον πυθμένα του κρατήρα του υπάρχει ένας εξωγήινος ωκεανός με μορφές ζωής που μπορούν να βρεθούν σε άλλους πλανήτες», τονίζει.
Η NASA δοκίμασε υποβρύχια που μια μέρα, όπως ελπίζει, θα εξερευνούν εξωγήινους ωκεανούς στον Δία και τον Κρόνο.
Μια άλλη πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε επίσης έναν θάλαμο μάγματος κάτω από τον Κολούμπο που δεν είχε εντοπιστεί προηγουμένως. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο θάλαμος μπορεί επίσης να είναι το κλειδί για την κατανόηση της σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή αυτή.
Το CNN θυμίζει ότι η Σαντορίνη λόγω των τοπίων της αξιοποιήθηκε ως σκηνικό και για γυρίσματα της γνωστής ταινίας του Χόλιγουντ «Lara Croft: Tomb Raider – The Cradle of Life».
Στη συνέχεια το ρεπορτάζ περιγράφει όσα μπορούν να βιώσουν οι τουρίστες που φτάνουν στο νησί από όλο τον κόσμο, από την πεζοπορία σε κρατήρες μέχρι τις βουτιές σε θερμές πηγές.
Πότε έγινε η τελευταία έκρηξη
«Η τελευταία έκρηξη στη Νέα Καμένη ήταν τη δεκαετία του 1950», λέει ο Μάριος Φύτρος, διευθύνων σύμβουλος του ταξιδιωτικού πρακτορείου Santorini View. «Οι επισκέπτες λατρεύουν τη συγκίνηση της πεζοπορίας μέχρι τον κρατήρα ενός ηφαιστείου. Είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εκδρομές μας». Οι εκδρομές με σκάφος συνεχίζονται με κολύμπι σε ηφαιστειακές θερμές πηγές στο κοντινό νησί Παλαιά Καμένη, ενώ κάνουν ηλιοθεραπεία στο κατάστρωμα με θέα τους βράχους της Σαντορίνης.
Μια άλλη δημοφιλής εκδρομή, στον υπέροχο αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, χρησιμεύει ως μια νηφάλια υπενθύμιση της ηφαιστειακής δύναμης. Η ακμάζουσα πόλη της Εποχής του Χαλκού καταστράφηκε από την έκρηξη πριν από 3.600 χρόνια, η οποία εκτόξευσε μια στήλη τέφρας και βράχων ύψους σχεδόν 20 μιλίων, θάβοντας την πόλη. Περίπου 1.700 χρόνια αργότερα, μια παρόμοια καταστροφή θα κατέστρεφε την Πομπηία.
Με την απομάκρυνση της στάχτης και της λάβας, οι ζωηρόχρωμες τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου στέκονται σήμερα όμορφα διατηρημένες.
Μπορεί να γίνει νέα έκρηξη;
Οι γεωλόγοι, οι οποίοι παρακολουθούν στενά τον Κολούμπο, προειδοποιούν ότι είναι θέμα χρόνου να ξανασυμβεί μια μεγάλη έκρηξη.
Ωστόσο, ο «χρόνος» όταν μιλάμε για τη γεωλογία μπορεί να είναι «εξαιρετικά αργός». Τόσο πολύ που ένας μεσίτης στο νησί, ο οποίος αρνήθηκε να μιλήσει επώνυμα, λέει ότι «η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν μπαίνει ποτέ στη συζήτηση» όταν πουλάει ένα ακίνητο.
Όταν εκραγεί, ο Κολούμπος είναι ικανός να δημιουργήσει μια στήλη έκρηξης ύψους δεκάδων χιλιομέτρων και είναι επίσης ικανός να προκαλέσει τσουνάμι. Η αυξημένη δραστηριότητα πριν από περίπου 10 χρόνια προκάλεσε ανησυχίες, αλλά έκτοτε έχει υποχωρήσει.
«Αν αρχίσουμε να βλέπουμε αυξημένη δραστηριότητα στον Κολούμπο, τότε πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση», λέει ο ηφαιστειολόγος και από τους αρχηγούς της αποστολής του JOIDES Resolution, Τιμ Ντρούιτ. «Τα καλά νέα είναι ότι τα ηφαίστεια δίνουν αρκετές προειδοποιήσεις», σημειώνει.
Εν τω μεταξύ, το 2020, ο Οργανισμός Πολιτικής Προστασίας της Ελλάδας παρουσίασε ένα σχέδιο 185 σελίδων για την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας πιθανής ενεργοποίησης της ηφαιστειακής ομάδας της Σαντορίνης, τονίζει το CNN.
Στην καθημερινή τους ζωή, οι ντόπιοι έχουν ελάχιστο χρόνο να σκεφτούν το ηφαίστειο πέρα από τις εκδρομές, σημειώνεται στο ρεπορτάζ που αναφέρεται αναλυτικά σε όσα συμβαίνουν στο πασίγνωστο νησί κάθε τουριστική σεζόν, ενώ έχει ιδιαίτερη αναφορά στο Ασύρτικο, το υπέροχο κρασί.
Το ρεπορτάζ του CNN κλείνει με την παρακάτω παράγραφο: «Η Σαντορίνη θα μπορούσε μια μέρα να θαφτεί και πάλι κάτω από ένα στρώμα στάχτης. Αλλά προς το παρόν, καθώς οι επισκέπτες απολαμβάνουν άλλο ένα εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα πίνοντας ένα ποτήρι Ασύρτικο, το ηφαίστειο παραμένει ήσυχο.
